هرس درخت و بهترین زمان آن
هرس درخت یکی از تکنیک‌های مهم و اساسی باغبانی است که به معنی بریدن و حذف شاخه، جوانه و گل‌های یک درخت است. در واقع هرس یکی از اقدامات ضروری است که هر باغداری باید برای افزایش باردهی و راندمان تولید در باغ خود انجام دهد. هرس انواع مختلفی داشته و با توجه به نوع درخت و همچنین هدف از انجام هرس متفاوت می‌باشد. در ادامه این مقاله با دکتر پلنت همراه باشید که با بهترین زمان انجام هرس درختان باغ خود بیشتر آشنا شوید.
چرا درختان را هرس می‌کنیم؟
بریدن شاخه‌های آلوده و خشک شده‌ی درختان و حذف آنها باعث بهبود گلدهی و افزایش کیفیت میوه و محصول می‌شود. بنابراین هرس اصولی و درست از مهمترین اقدامات باغبانی است. در ادامه دلایل هرس درختان را با هم بررسی می‌کنیم:
- حفظ شکل ظاهری درختان
- توزیع یکنواخت نور به تمام بخش‌های درخت
- هرس شاخه‌های آلوده، آسیب دیده و دارای آفت
- ایجاد تعادل در رشد زایشی و رویشی در درختان میوه
- کنترل ارتفاع درختان و جلوگیری از رشد نامتناسب آنها
- خوش رنگ و خوش طعم شدن میوه و سایزگیری بهتر محصولات
- سهولت در برداشت میوه و دست رسی به تمام قسمت‌های درخت
- افزایش گردش هوا در میان شاخ و برگ درختان، در نتیجه افزایش میزان فتوسنتز
بهترین زمان هرس درختان
به طور کلی با توجه به شرایط اقلیمی منطقه، نوع درخت و مرحله رشدی که درخت در آن قرار دارد نوع هرس می‌تواند متفاوت باشد. اما با این حال هرس درختان در دو زمان طلایی انجام می‌شود؛ زمستان و تابستان.
هرس زمستانه
هرس زمستانه‌ی درختان در فصل سرد سال و در زمانی که درختان در خواب زمستانی هستند انجام می‌شود. این بازه‌ی زمانی برای درختان دانه‌دار مثل گلابی و سیب و بِه بهترین زمان است. این زمان می‌تواند اوایل بهار و حدود 2 هفته بعد از یخبندان دیررس باشد. در این هنگام نه تنها جوانه‌ها بهتر و راحت‌تر دیده می‌شوند، بلکه حذف آنها در این زمان راحت‌تر است.
هرس تابستانه
زمان مناسب برای هرس سبز درختان در اواسط تابستان است چون در این زمان برگ‌ها در بزرگ‌ترین و کامل‌ترین حالت رشدی خود هستند. در این فصل، بعضی درختان دچار کمبود رشد می‌شوند که این موضوع می‌تواند برای برخی درختان نامطلوب و برای برخی دیگر مطلوب باشد. هرس شاخه‌های آلوده به آفات پوستخوار و چوبخوار و همچنین شاخه‌هایی که درگیر بیماری‌های گیاهی هستند در هر زمانی که مشاهده شد باید انجام شوند.
توجه داشته باشید که زمان دقیق هرس بستگی به اقلیم منطقه شما دارد. برای مثال اگر باغتان در منطقه‌ای با آب و هوای سرد سیری هست باید بعد از رفع سرمای شدید هرس را انجام دهید. پس زمان دقیقی را نمی‌توان برای هرس تعیین کرد و همه چیز بستگی به اقلیم منطقه شما دارد.
هرس انگور
هرس تاج انگور از عملیات‌های مهم در مدیریت تاج تاک است که موجب ایجاد جذب بهتر نور و بالا رفتن میزان تهویه و افزایش کیفیت محصول می‌شود و تاثیر زیادی در جلوگیری از سال آوری و افزایش محصول سال بعدی دارد. این عملیات در طی سال در دو زمان معمولا انجان می‌شود: هرس زمستانه که به هرس سیاه معروف است و هرس تابستانه یا همان هرس سبز.
هرس زمستانه انگور
این هرس به دلیل افزایش میزان باروری سالانه تاک انجام می‌شود. بعد از سرمای زمستانه ابتدا شاخه‌های خشک شده، مزاحم و شکسته شده و دارای بیماری و آفت را باید حذف کرد. مهمترین بخش در هرس زمستانه نگهداشتن جوانه‌ها بر روی تاک است. به طورکلی به گونه‌ای باید انجام شود که میان جوانه‌های باقی مانده و اندازه‌ی بوته تعادل ایجاد شود؛ به این شکل بین کیفیت میوه و میزان رشد بوته تعادل برقرار می‌شود.
هرس تابستانه انگور
این هرس به دلیل مدیریت تاج بوته انجام می‌شود. اگر میوه‌ها در معرض آفتاب شدید باشند، این موضوع باعث آفتاب سوختگی می‌شود و از طرف دیگر اگر میزان سایه و شاخه و برگ‌ها زیاد باشد، باعث کاهش باروری خواهد شد. پس هرس را طوری باید در تابستان انجام داد که از بروز مشکل در طی فصل رویش جلوگیری کرد. قسمت‌هایی که هرس سبز را می‌توان انجام داد شاخه‌های سبز و در حال رشد، جوانه‌ها، برگ‌ها، پاجوش‌ها، تنه جوش‌ها و خوشه‌های میوه هستند. سرزنی بخشی از هرس تابستانه است که بسته به ارتفاع و سایز بوته ممکن است 2 یا 3 بار در سال انجام شود. حذف پاجوش‌ها یا نرک که در طی سال ممکن است از شاخه‌ی اصلی و یا جانبی رشد کنند حتما باید انجام شود. برگ چینی که با حذف برگ‌های آسیب دیده و خشک شده اتفاق می‌افتد. هرس سبز کامل کننده‌ی هرس سیاه است و در کنار هم محصول بهتر و تاکستان سبز تری خواهید داشت.
هرس سیب
درخت سیب از جمله درختانی است که رشد بسیار زیادی دارد، به همین دلیل هرس اصولی و به موقع سیب از جمله مسائلی مهم در درختان سیب به شمار می‌رود. هرس سیب در اواخر فصل زمستان باید انجام شود. در این فصل شاخه‌های درختان به دلیل نبودن برگ‌ها راحت تر مورد دید قرار می‌گیرند و هرس بهتر انجام می‌شود و همچنین چوب درختان خشک است و به راحتی بریده می‌شوند. اما در فصل پاییز جوانه‌ها بیدار هستند و چون در این فصل آفات روی درخت فعال هستند با هرس درخت، این آفات پراکنده می‌شوند. بنابراین اصلا در فصل پاییز هرس درخت سیب را انجام ندهید.توجه داشته باشید که برای درخت‌های بالغ باید نوک شاخه‌ها را از 2 سانتی متر بالا‌تر از جوانه‌ها هرس کنیم.
مزیت‌های هرس درخت سیب:
- با هرس درخت سیب تاج درخت سبک‌تر و خلوت‌تر شده و نور خورشید بین شاخه‌ها و برگ‌ها جریان پیدا می‌کند؛ این عمل به جلوگیری از بروز بیماری‌های قارچی و نفوذ آفت کمک می‌کند.
- کیفیت محصول افزایش پیدا می‌کند.
- فضای کافی برای رشد شاخه و برگ جدید ایجاد شده و درخت فرصت جوانه زنی بیشتری پیدا می‌کند.
هرس نهال سیب
نهال سیب را بعد از زمانی که کاشته شد، از ارتفاع 90 تا 150 سانتی متری می‌توانید هرس کنید با این عمل شاخه‌ها از محل هرس شروع به رویش می‌کند. پس به خاطر داشته باشید محل هرس ارتفاع درخت شما را تعیین خواهد کرد. برای هرس مجدد در سال بعد، 5 یا 6 شاخه‌ی اصلی را حفظ کنید و مابقی شاخه‌ها را که از تنه اصلی روییده‌اند می‌توانید قطع کنید.
نکته: برای نهال سیب از زمان کاشت تا زمانی که به ثمردهی می‌رسد، عملیات هرس را باید اصولی و به موقع انجام دهید؛ اما زمانی که به باردهی می‌رسد فقط شاخه‌هایی که خشک شده و یا درگیر بیماری یا آلودگی قارچی و باکتریایی هستند را باید حذف نمود.
ابزار مورد نیاز هرس
استفاده از ابزار مناسب برای هرس بستگی به نوع و اندازه‌ی شاخه‌های درختان دارد. به خاطر داشته باشید همیشه قبل و بعد از هرس ابزار مورد استفاده را با مواد ضدعفونی کننده یا آب گرم و صابون استریل کنید. تا از انتقال آلودگی و بیماری به سایر درخت‌ها جلوگیری کنید.
اقدامات بعد از هرس
به یاد داشته باشید بعد از انجام عملیات هرس حتما محل بریدگی را با چسب باغبانی پوشش دهید تا از ورود عوامل بیماری‌زای قارچی و باکتریایی همچنین سرمازدگی به تنه‌ی درخت جلوگیری کنید. فراموش نکنید که با استفاده از مخلوط بردو محل هرس را ضدعفونی کنید. توجه داشته باشید هرس به تنهایی ضامن تولید محصول باکیفیت نیست. سایر عوامل هم مانند نور کافی، برنامه کوددهی و آبیاری منظم در کنار هرس اصولی درختان منجر به داشتن باغی پربارتر می‌شود.