علائم کمبود عناصر در گیاهان
گیاهان مانند سایر موجودات زنده برای ادامه حیات و رشد نیاز به عناصر غذایی دارند. در واقع بدون وجود عناصر غذایی هیچ گیاهی نمی‌تواند رشد کند. این عناصر غذایی اغلب درون خاک وجود داشته و از طریق ریشه جذب می‌شوند. با جذب عناصر غذایی از طریق ریشه و انتقال آنها به اندام‌های هوایی گیاه، انرژِی مورد نیاز برای رشد گیاه و تولید گل و میوه تأمین خواهد شد. ممکن است خاک دچار فقر یک ماده غذایی باشد و نتواند آن را در اختیار گیاه قرار دهد در این صورت گیاه دچار مشکل خواهد شد و این کمبود را به صورت عارضه خاصی نشان می‌دهد. در واقع هر عنصر یک نقش خاصی را در گیاه ایفا می‌کند که در نبود آن باید انتظار داشت که علائم کمبود در گیاه ظاهر شود. در ادامه این مقاله با دکتر پلنت همراه باشید تا علائم کمبود عناصر غذایی در گیاهان را بررسی کنیم.
عناصر مورد نیاز گیاهان
عناصر مورد نیاز گیاهان به دو دسته ی عناصر پر مصرف یا ماکرو المنت و عناصر کم مصرف یا میکرو المنت تقسیم می‌شوند. پرُمصرف‌ترین عناصر شامل نیتروژن، فسفر، پتاسیم، منیزیم، سیلیکیون، سلنیوم، گوگرد و سدیم می‌باشند که عموماٌ به میزان بسیار زیادی مورد استفاده‌ی بافت‌های گیاهی است. میکرو المنت‌های کم مصرف شامل آهن، نیکل، بور، منگنز، مس، کبالت، روی، مولیبدن و کلر می‌باشند. این ریزمغذی‌های کم مصرف مانند عناصر پُرمصرف برای گیاهان ضروری‌اند اما به مقدار کمتری گیاه به آنها نیاز دارد ولی همه‌ی گیاهان برای تکمیل مراحل رشد و بهبود کیفیت محصول به تمامی عناصر ذکر شده نیاز دارند. در ادامه به علائم کمبود عناصر غذایی در گیاهان اشاره می‌شود.
علائم کمبود عنصر نیتروژن
کمبود عنصر ازُت در گیاه نه تنها رشد گیاه را متوقف خواهد کرد بلکه موجب زرد شدن برگ‌ها، کاهش گلدهی، ریزش گل‌ها، کاهش تشکیل میوه، کوچک شدن میوه، ریزش میوه، رشد ناقص میوه، کاهش میزان پروتئین در غلات و قرمز شدن رگبرگ و دمبرگ‌ها خواهد شد. با ادامه یافتن کمبود نیتروژن و در شرایط کمبود شدید این عنصر می‌توان انتظار داشت که ریشه‌ها قهوه‌ای شوند و گیاه کامل از بین برود. ولی بارزترین علائم آن که برای تشخیص می‌توان از آن استفاده کرد زرد شدن برگ‌ها است.
علائم کمبود عنصر فسفر
عنصر فسفر از عناصر تشکیل دهنده‌ی مولکول‌های ATP بوده و در فرآیند فتوسنتز نقش مهمی دارد. همچنین از عناصر ضروری برای بذردهی و میوه دهی است. در صورت کمبود عنصر فسفر در گیاه به طور کلی برگ‌ها از حد معمول کوچک‌تر بوده و رنگ برگ‌ها سبز روشن و در ادامه بنفش دیده می‌شوند. تاخیر در گلدهی و جوانه زنی از دیگر علائم و نشانه‌های کمبود فسفر است. همچنین ریشه‌ی گیاهان به خوبی رشد نکرده در نتیجه جذب سایر عناصر معدنی را مختل شده و باروری گیاهان یا درختان متوقف خواهد شد. توجه داشته باشید که کمبود فسفر در محصولات زراعی منجر به بدشکلی محصول خواهد شد.
علایم کمبود عنصر پتاسیم
کمبود پتاسیم معمولا به حالت سوختگی برگ در گیاهان ظاهر می‌شود. حاشیه برگ‌ها زرد می‌شوند و برگ‌ها به سمت پایین (زیر برگ) لوله می‌شوند. علائم کمبود پتاسیم از برگ‌های پیر شروع شده و به سمت برگ‌های جوان می‌رود. کمبود پتاسیم در میوه اثرات مختلفی دارد برای مثال در مرکبات میوه‌ها به شکل نارس باقی مانده و پوست میوه کلفت می‌شود. در غلات تعداد خوشه‌ها کاهش می‌یابد و دانه‌ها خشکید می‌شوند.
علائم کمبود منیزیم
منیزیم نقش بسزایی در فتوسنتز، تنفس و ساخت اسید نوکلئیک‌ها دارد بنابراین از عناصر بسیار مهم در چرخه‌ی زندگی گیاهان می‌باشد. این عنصر انتقال دهنده‌ی فسفات در گیاه است و باعث افزایش چربی گیاهان می‌شود. علائم کمبود ابتدا در برگ‌های پیر مشخص می‌شود سپس به برگ‌های جوان می‌رسد.حاشیه برگ‌ها زرد دشه و در مواقع کمبود شدید حاشیه برگ‌ها به رنگ قرمز و ارغوانی در می‌آیند. کمبود منیزیم در غلات موجب کاهش وزن دانه نیز می‌شود.
علائم کمبود عنصر کلسیم
عنصر کلسیم نقش بسزایی در کیفیت میوه و انبارمانی محصولات دارد. علائم این عنصر در برگ‌های جوان دیده می‌شود اما با گذشت زمان در برگ‌های مسن‌تر به شکل سبز تیره دیده می‌شود. کلسیم مهم‌ترین عنصر در حفظ استحکام دیواره‌ی سلولی و افزایش مقاومت گیاه است، به همین دلیل کمبود این عنصر خسارت زیادی به‌همراه دارد. در صورت کمبود کلسیم، سوخته شدن نوک برگ‌ها، توقف رشد جوانه‌ها، پیچ خوردن برگ به سمت پایین، کوچک ماندن سطح برگ، کاهش انبار داری و مرگ جوانه‌ها دیده می‌شود.
علائم کمبود عنصر گوگرد
گوگرد برای رشد گیاهان بسیار مهم است زیرا از عناصر موثر در سنتز آنزیم‌ها و کلرفیل است و باعث افزایش درصد روغن در دانه‌های روغنی مانند ذرت و همچنین مقاوم شدن گیاهان نسبت به سرما و بیماری‌ها و جلوگیری از تجمع نیترات در بافت‌های گیاهی می‌شود. در صورت کمبود گوگرد علائم به شکل رنگ پریدگی و زردی یکنواخت و در بعضی مواقع برگ‌های سبز روشن در گیاه دیده می‌شود. این علائم در قسمت‌های انتهایی گیاه و برگ‌های جوان بروز می‌کند و رشد گیاه کاهش می‌یابد و ساقه‌ها نازک‌تر می‌شوند. کمبود گوگرد در خاک‌هایی که بیشتر مورد آبشویی قرار می‌گیرند اتفاق می‌افتد و گوگرد از سطح خاک به اعماق پایین‌تر منتقل می‌شود. در این صورت ریشه‌ها توان جذب گوگرد را ندارند.
چرا کمبود عناصر را باید جدی بگیریم؟
همانطور که گفته شد هر عنصر نقش خاصی در گیاه ایفا می‌کند و در صورت کمبود آن عنصر، گیاه دچار عارضه خواهد شد و اختلال در گیاه ایجاد می‌شود. به طور مثال برخی مواد معدنی مانند فسفر و منیزیم برای رشد، نمو و تولید مثل بسیار ضروری هستند. که اگر در زمان مناسب استفاده نشوند عملاً محصول با کیفیتی نخواهیم داشت. همچنین عناصری مانند مس، گوگرد، آهن و نیتروژن در رشد و سرسبزی گیاهان نقش بسزایی دارند. که در صورت کمبود آنها پژمردگی گیاه، کاهش محصول و توقف رشد را مشاهده می‌کنید.
